Słowo „szkaplerz” oznacza z łac. szatę okrywającą plecy i piersi. Szkaplerz karmelitański składa się z dwóch prostokątnych kawałków brązowego sukna z naszytymi wyobrażeniami Matki Bożej na jednej części oraz Najświętszego Serca Pana Jezusa na drugiej. Połączone są one ze sobą tasiemkami tak, że jedna część znajduje się z przodu, a druga z tyłu klatki piersiowej. Szkaplerz jest noszony również w postaci medalika.
Szkaplerz jest sakramentalium, czyli znakiem widzialnym i świętym ustanowionym przez Kościół, dzięki któremu można osiągnąć duchowe dobra doczesne i przeszłe. Nabożeństwo szkaplerzne należy do najstarszych i najpopularniejszych w Kościele. Według Tradycji Matka Boża objawiła się 16 lipca 1251 r. św. Szymonowi Stockowi, przełożonemu generalnemu zakonu karmelitów. Powiedziała wtedy: „przyjmij najmilszy synu szkaplerz swego zakonu jako znak mego braterstwa, przywilej dla ciebie i wszystkich karmelitów. Kto w nim umrze, nie zazna ognia piekielnego. Oto znak zbawienia, ratunek w niebezpieczeństwach, przymierze pokoju i wiecznego zobowiązania.”
Należy pamiętać, że szkaplerz jako dar Boży owocuje łaskami tylko wtedy, gdy przyjmowany jest świadomie i prowadzimy nasze życie drogą Ewangelii. Nie należy traktować go jako amuletu, gdyż tylko w połączeniu z życiem modlitwy i sakramentami świętymi daje on wielkie owoce duchowe. Do przywilejów szkaplerza świętego należy przywilej sobotni – polega on na obietnicy Maryi wybawienia z czyśćca w pierwszą sobotę miesiąca tych, którzy nosili szkaplerz pobożnie, zachowali czystość według stanu i odmawiali modlitwę brewiarzową o Matce Bożej lub wskazaną przez kapłana do codziennego odmawiania (np. „Pod Twoją obronę”). Szkaplerz nakładany jest przez księdza karmelitę lub proboszcza parafii.