Druga formuła rozkazująca
Zaklinam cię, starodawny nieprzyjacielu człowieka, odejdĄ od tego sługi Bożego N. (od tej służebnicy Bożej N.). Nakazuje ci to nasz Pan Jezus Chrystus, który swoją pokorą zwyciężył twoją pychą, swoją ofiarną miłością zniweczył twoją zawiść, a swą łagodnością pokonał twoje okrucieństwo. Zamilknij, ojcze kłamstwa, i nie waż się przeszkadzać temu słudze Bożemu N. (tej służebnicy Bożej N.) w uwielbieniu Pana. Nakazuje ci to Jezus Chrystus, Mądrość Ojca i światłość prawdy; Ten. którego słowa są duchem i życiem. WyjdĄ z niego, duchu nieczysty, i ustąp miejsca Duchowi Świętemu. Nakazuje ci to Jezus Chrystus. Syn Boży i Syn Człowieczy, który narodzony bez żadnego grzechu z Ducha Świętego i Dziewicy, swoją Krwią obmył z winy wszelkie stworzenie. OdejdĄ więc, szatanie, odejdĄ w imię Jezusa Chrystusa, Mocarza, który wyrzucił cię palcem Bożym i zniweczył twoje królestwo. Odstąp pod wpływem wiary i modlitwy Kościoła. Wynieś się wskutek mocy Krzyża + świętego, na którym wyrwał nas spod twojej okrutnej przemocy pokorny Baranek za nas ofiarowany, nasz Pan Jezus Chrystus, który żyje i króluje na wieki wieków. Amen.
Modlitwa ta, oparta na powtarzających się rozkazach: nakazuje ci to, oraz: odejdĄ, zamilknij, wyjdĄ, ustąp, które wracają w różnym ujęciu w części końcowej, skupia się cała na Osobie Chrystusa. On jest podmiotem wezwań rozkazujących, a także Tym, który w łączności ze swoim Kościołem toczy zwycięski bój przeciwko złemu duchowi.
Rozważmy pierwsze sformułowanie rozkazu: "Zaklinam cię, starodawny nieprzyjacielu człowieka, odejdĄ od tego sługi Bożego N. (od tej służebnicy Bożej N.). Nakazuje ci to nasz Pan Jezus Chrystus, który swoją pokorą zwyciężył twoją pychę, swoją ofiarną miłością zniweczył Moją zawiść, a swą łagodnością pokonał twoje okrucieństwo."
Określenie diabła jako "nieprzyjaciela człowieka" występuje w przypowieści o chwaście: Królestwo niebieskie podobne jest do człowieka, który posiał dobre nasienie na swojej roli. Lecz gdy ludzie spali, przyszedł jego nieprzyjaciel, nasiał chwastu między pszenicę […] Słudzy gospodarza […J zapytali go: Panie […J, skąd wziął się na niej chwast? Odpowiedział im: nieprzyjazny człowiek to sprawił […]. Nieprzyjacielem, który posiał chwast, jest diabeł (Mt 13,24.25. 27-28.39).
Od Chrystusa pochodzi rozkaz, aby szatan opuścił udręczonego człowieka. Modlitwa akcentuje zbawcze przymioty Chrystusa, przeciwstawiając je przejawom wrogości złego ducha. Swoją pokorą, ofiarną miłością, łagodnością, odniósł Jezus zwycięstwo, niwecząc pychę, zawiść i okrucieństwo szatana. W drugiej prefacji o Męce Pańskiej wyznajemy: "Zbliżają się dni Jego zbawczej Męki i chwalebnego Zmartwychwstania, dni, w których czcimy zwycięstwo Chrystusa nad złym duchem i wspominamy misterium naszego Odkupienia" 31Pismo św. objawia prawdę, że śmierci Bóg nie uczynił […]. Stworzył bowiem wszystko po to. aby było (Mdr 1,13-14), ale: śmierć weszła na świat przez zawiść diabła (Mdr 2,24). Diabeł bowiem od początku był zabójcą (J 8,44), pełnym zawiści w stosunku do żyjącego człowieka. Szatan bezsilnie i na próżno sprzeciwia się Chrystusowi, ale doznaje klęski dzięki cnotom Chrystusa, które są zaprzeczeniem diabelskiej przewrotności. Jezus mówi o sobie samym -.jestem cichy i pokornego serca (Mt 11,29).
Drugie sformułowanie rozkazu: "Zamilknij, ojcze kłamstwa, i nie waż się przeszkadzać temu słudze Bożemu N. (tej służebnicy Bożej N.) w uwielbieniu Pana. Nakazuje ci to Jezus Chrystus, Mądrość Ojca i światłość prawdy; Ten. którego słowa są duchem i życiem."
Przeciwstawienie między demonem i Chrystusem zostaje wyrażone w modlitwie epitetem, jakim sam Jezus określił złego ducha: ojciec kłamstwa (por. J 8,44), oraz przymiotami charakteryzującymi Jezusa. Jest On mądrością Ojca. W trzeciej Ewangelii czytamy, że w okresie życia w Nazarecie Jezus napełniał się mądrością (por. Łk 2,40). A św. Paweł stwierdza: głosimy Chrystusa ukrzyżowanego […], który jest […] mocą Bożą i mądrością Bożą (l Kor l ,23-24). Po ludzku sądząc Krzyż wydaje się upokorzeniem i klęską, a nie objawieniem chwały; głupotą, a nie mądrością. W świetle wiary jednak Chrystus ukrzyżowany spełnia i przekracza wszelkie oczekiwania: jest samą mądrością Boga. Chrystus jest odblaskiem prawdy: odblaskiem chwały Bożej (por. Hbr 1,3), odblaskiem wieczystej światłości (Mdr 7,26). Słowa Chrystusa są duchem i życiem (por. J 6,63), bo kryją w sobie i przekazują ożywiającego Ducha. Diabeł stoi na krańcu przeciwstawnym Chrystusowi. Dlatego również dzisiaj Chrystus z mocą rozkazuje szatanowi, tak jak według świadectwa Ewangelii czynił za dni swego życia na ziemi: milcz! zamilknij!: człowiek opętany przez ducha nieczystego zaczął wołać […] wiem, kto jesteś: Święty Boga. Lecz Jezus rozkazał mu surowo: Milcz i wyjdĄ z niego! (Mk 1,23-25). Dlatego ktoś, kto był dręczony przez szatana, po uwolnieniu może z całą swobodą błogosławić i chwalić Pana.
Kolejna część egzorcyzmu: "WyjdĄ z niego, duchu nieczysty, i ustąp miejsca Duchowi Świętemu. Nakazuje ci to Jezus Chrystus, Syn Boży i Syn Człowieczy, który narodzony bez żadnego grzechu z Ducha Świętego i Dziewicy, swoją Krwią obmył z winy wszelkie stworzenie." W tym fragmencie dostrzegamy przeciwstawienie między duchem nieczystym i Jezusem, Synem Bożym i Synem Człowieczym, narodzonym z Ducha Świętego i Maryi Dziewicy.
Początkowy rozkaz brzmi tak samo, jak w obrzędzie chrztu dzieci w poprzednim rytuale. Szafarz chrztu mówił: "Exi ab eo, immunde spiritus, et da locum Spiritui Sancto Paraclito"32. Poprzez chrzest dokonuje się w ludzkiej osobie jakby zmiana miejsca pobytu: opuszcza je zły duch, a zamieszkuje Duch Święty. W osobie ochrzczonego, w którym za Bożym przyzwoleniem szatan działa jako sprawca udręk, Duch Święty jest już obecny. Zostaje jednak wyrażony rozkaz Chrystusa, aby zły duch przestał dręczyć wierzącego. Chrystus, podmiot rozkazu, jest Synem Bożym, który stał się człowiekiem i za sprawą Ducha Świętego narodził się z Maryi Panny. Wspaniałość Jego bóstwa, dzięki któremu objawienie nazywa Go odblaskiem chwały Boga (por. Hbr 1,3) i Bożym światłem (por. J 8,12), sprawiła, że Jego Krew przelana w Ofierze przyniosła oczyszczenie całemu stworzeniu. Czytamy bowiem: nie przez krew kozłów i cielców, lecz przez własną Krew wszedł [Chrystus] raz na zawsze do Miejsca Świętego i osiągnął wieczne dokupienie. Jeśli bowiem krew kozłów i cielców […] którymi skrapia się zanieczyszczonych, sprawiają oczyszczenie ciała, to o ile bardziej Krew Chrystusa, który przez Ducha wiecznego złożył Bogu samego siebie jako nieskalaną ofiarę, oczyści wasze sumienia z martwych uczynków, abyście służyć mogli Bogu żywemu (Hbr 9,12-14). Ofiara Chrystusa jest rzeczywista, ponieważ Jego Krew została przelana; nieskończenie przewyższa ona ofiary starotestamentalne, gdyż polega na osobistym oddaniu się Bogu Tego, który był wolny od grzechu i napełniony Duchem Świętym. Dlatego też Ofiara ta sprawia oczyszczenie ludzi i jednoczy ich z Bogiem. Chrystus oczyszczając swoją Krwią ludzi, razem z nimi objął tym oczyszczeniem całe stworzenie. Nieczysty pozostał z własnego wyboru tylko szatan. Oto dlaczego modlitwa z naciskiem podkreśla przeciwieństwo między "duchem nieczystym" i "Chrystusem, Synem Bożym, narodzonym bez żadnego grzechu z Ducha Świętego i Dziewicy".
Modlitwa kończy się następującym rozkazem: "OdejdĄ więc, szatanie, odejdĄ w imię Jezusa Chrystusa, Mocarza, który wyrzucił cię palcem Bożym i zniweczył twoje królestwo. Odstąp pod wpływem wiary i modlitwy Kościoła. Wynieś się wskutek mocy Krzyża + świętego, na którym wyrwał nas spod twojej okrutnej przemocy pokorny Baranek za nas ofiarowany, nasz Pan Jezus Chrystus, który żyje i króluje na wieki wieków. Amen."
Rozkaz zostaje wydany w imię Chrystusa i z powołaniem się na fakt, że objawiał On swą moc przez wypędzanie złych duchów: Jeśli Ja palcem Bożym wyrzucam złe duchy, to istotnie przy szło już do was Królestwo Boże (Łk 11,20). Paralelna wypowiedĄ brzmi tak: Jeśli Ja mocą Ducha Bożego wyrzucam złe duchy, to istotnie przyszło do was Królestwo Boże (Mt 12,28).
Z zestawienia tych dwóch wypowiedzi wynika, że Duch Święty otrzymuje miano "palca Bożego". Wyrażenie to oznacza stwórczą moc Boga, jak o tym śpiewa psalmista: patrzę na Twe niebo, dzieło Twych palców (Ps 8,4). Oznacza też Boską wszechmoc odkupieńczą. Obok mocy Chrystusa modlitwa wymienia moc wiary i modlitwy Kościoła oraz moc Krzyża. Stanowią one wraz z mocą Chrystusa jedną rzeczywistość. Bo to właśnie mocą Ofiary Chrystusa złożonej na Krzyżu Bóg Ojciec uwolnił nas spod władzy ciemności i przeniósł do Królestwa swego umiłowanego Syna (Kol 1,13). On jest Barankiem zabitym, który dokonał naszego wyzwolenia: z odziedziczonego po przodkach waszego złego postępowania zostaliście wykupieni […] drogocenną Krwią Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy (l P 1,18-19). Księga Apokalipsy opisuje liturgię uwielbienia Baranka zabitego, którym jest Chrystus, zasiadający obok Ojca na Boskim tronie jako zwycięzca nad złymi duchami. Hymn śpiewany podczas adoracji Krzyża w ziemskiej liturgii paschalnej Wielkiego Piątku zawiera takie słowa uwielbienia Pana: "passioni deditus, Agnus in Crucis levatur immolandus stipite"33.
Nauka zawarta w tej drugiej formule rozkazującej skupia się na Osobie Chrystusa. Przedstawia Jego więĄ z Ojcem i Duchem Świętym. Chrystus jest Synem Bożym, mądrością Ojca, odblaskiem Jego chwały i prawdy. Jest Synem Człowieczym, narodzonym za sprawą Ducha Świętego z Maryi Dziewicy; Barankiem ofiarowanym, który swoją Krwią oczyszcza ludzi, a swymi słowami przekazuje Ducha Ożywiciela i wypędza szatana oraz przywraca wierzącemu godność świątyni tegoż Ducha.
