Trzecia formuła rozkazująca
Zaklinam cię przez Boga żywego, przez Boga prawdziwego, przez Boga świętego, duchu nieczysty, wrogu wiary, nieprzyjacielu rodzaju ludzkiego, sprawco śmierci, ojcze kłamstwa, korzeniu zła, zwodzicielu ludzi, zarzewie cierpień. Zaklinam cię, złośliwy smoku, w imię naszego Pana Jezusa Chrystusa, odstąp precz od tego Bożego stworzenia. Nakazuje ci to sam Chrystus, który z wyżyny niebios strącił cię do podziemnych otchłani. Nakazuje ci to Chrystus, któremu morze, wichry i nawałnice były posłuszne. Nakazuje ci to Chrystus, odwieczne Słowo Boże, które stało się ciałem; Chrystus, który dla zbawienia ludzkości zgubionej przez twoją nienawiść, uniżył samego siebie i stał się posłuszny aż do śmierci. UchodĄ przed Tym, który w Izaaku został ofiarowany, w Józefie sprzedany do Egiptu; zabity jako baranek i ukrzyżowany jako człowiek, a potem jako zwycięzca powstał z otchłani. Ustąp miejsca Chrystusowi, na którego nic miałeś żadnego wpływu. Ugnij się pod wszechmocną prawicą Boga, nich cię przerazi i odpędzi wezwanie przez nas świętego imienia Jezusa, przed którym drżą mieszkańcy otchłani, któremu poddane są Moce niebios. Potęgi i Panowania; którego Cherubini i Serafini wychwalają nieustannymi hymnami uwielbienia, śpiewając Święty. Święty. Święty Pan Bóg Zastępów. OdejdĄ więc w imię Ojca + i Syna, + i Ducha + Świętego. Ustąp miejsca Duchowi Świętemu przez ten znak świętego Krzyża + naszego Pana Jezusa Chrystusa, który żyje i króluje na wieki wieków. Amen.
Główna myśl tej formuły wyraża się w rozkazach, wyrażonych po łacinie słowami: "exorcizo te" i "adiuro te" ("zaklinam cię"). Modlitwa skupia się wokół postaci Chrystusa, którą wymieniamy na początku każdego z rozkazów: "nakazuje ci to sam Chrystus". Na wezwanie Kościoła szatan ma uznać nad sobą moc Boga oraz imienia Chrystusa."Zaklinam cię przez Boga żywego, przez Boga prawdziwego, przez Boga świętego, duchu nieczysty, wrogu wiary, nieprzyjacielu rodzaju ludzkiego, sprawco śmierci, ojcze kłamstwa, korzeniu zła, zwodzicielu ludzi, zarzewie cierpień."
Po wstępnych sformułowaniach występujących zazwyczaj w ezgorcyzmach37, spotykamy tu wiele elementów zapożyczonych z modlitw poprzedniego rytuału. Trzy określenia odnoszące się do majestatu Boga, występują tak na kartach Starego jak i Nowego Testamentu. Bóg jest nazywany Bogiem życia, prawdy, świętości. Atrybuty te utożsamiają się z naturą Boga, który jest życiem, prawdą, świętością. Przeciwstawne przymioty charakteryzują szatana: śmierć, kłamstwo, złość. Wyliczone tu negatywne określenia diabła są znane. Mimo, że jest on duchem, jest nieczysty (por. Mt 10,1; 12,43; Mk 1,23.26. 27; 3,11.30; 6,7; 7,25; 9,25; Łk 4,33. 36; 6,18 8,29; 9,42; 11,24). Będąc władcą tego świata (por. J 12,31; 14,30; 16,11), ulegającego grzechowi niewiary (por. J 14,17; 15,18; 16,8), szatan jest najpotężniejszym wrogiem wiary i ludzkości. O nim to zostało napisane: Przeciwnik wasz, diabeł, jak lew ryczący krąży, szukając, kogo pożreć (l P 5,8). To on doprowadzając ludzi do grzechu, sprowadził na świat śmierć; dlatego został nazwany zabójcą od początku (J 8,44). Jest kłamcą i szerzycielem kłamstwa: Od początku był on zabójcą i nie wytrwał w prawdzie, bo prawdy w nim nie ma. Kiedy mówi kłamstwo, od siebie mówi. bo jest kłamcą i ojcem kłamstwa (J 8,44). Jest zwodzicielem: Wielu pojawiło się na świecie zwodzicieli. którzy nie uznają, że Jezus Chrystus przyszedł w ciele ludzkim. Taki jest zwodzicielem i antychrystem (2 J 7). W sprzeciwie wobec wiary tkwi korzeń wszelkiego zła i Ąródło wszelkich cierpień.
"Zaklinam cię, złośliwy smoku, w imię naszego Pana Jezusa Chrystusa, odstąp precz od tego Bożego stworzenia. Nakazuje ci to sam Chrystus. który z wyżyny niebios strącił cię do podziemnych otchłani." Szatan jest tu przedstawiony pod biblijnym obrazem smoka, którego przerażającą postać opisuje Księga Apokalipsy (por. rozdziały 12-13; 16,13; 20,2). Smok, potwór o strasznym wyglądzie, żądny krwi i zniszczenia, uosabia moc zła, symbolizuje wrogość wobec Boga i ludzi. Jest też nazwany starodawnym wężem, który uwiódł pierwszą niewiastę i sprowadził klęskę na całą ludzkość. Egzorcysta kieruje do niego rozkaz wyrażony słowami i: "wyrwij się z korzeniem i odejdĄ" ("odstąp precz"). Podobnego zwrotu użył Jezus w wypowiedzi skierowanej do uczniów: Gdybyście mieli wiarę jak ziarnko gorczycy, powiedzielibyście tej morwie: Wyrwij się z korzeniem i przesadĄ się w morze!, a byłaby wam posłuszna (Łk 17,6). Sam Chrystus nakazuje złemu duchowi, aby się wykorzenił i uszedł z dręczonej osoby, ponieważ został już strącony z nieba na ziemię według apokaliptycznego opisu: I został strącony wielki Smok, Wąż starodawny, który się zwie diabeł i szatan, zwodzący całą ziemię; został strącony na ziemię, a z nim strąceni zostali jego aniołowie (Ap 12,9). Został wrzucony do jeziora ognia: I pochwycił Smoka, Węża starodawnego, którym jest diabeł i szatan […] i wtrącił go do Czeluści […]. A diabła, który ich zwodzi, wrzucono do jeziora ognia i siarki (Ap 20,3). Oznacza to zniweczenie nieprzyjaciela Boga, Chrystusa i ludzi; ostateczne obezwładnienie go do tego stopnia, iż nie będzie mógł dłużej zwodzić ludzkości ani wyrządzać jej szkody. W Drugim Liście Piotra czytamy: Bóg aniołom, którzy zgrzeszyli, nie odpuścił, ale wydął [ich] do ciemnych lochów Tartaru (2 P 2,4), zaś w Liście Judy: aniołów, tych, którzy nie zachowali swojej godności, ale opuścili własne mieszkanie, spętanych wiekuistymi więzami zatrzymał w ciemnościach na sąd wielkiego dnia (Jud 6). To, co w tych tekstach jest przypisywane działaniu Boga, modlitwa egzorcyzmu odnosi do Chrystusa, Syna Bożego.
"Nakazuje ci to Chrystus, któremu morze, wichry i nawałnice były posłuszne. Nakazuje ci to Chrystus, odwieczne Słowo Boże, które stało się ciałem; Chrystus, który dla zbawienia ludzkości zgubionej przez twoją nienawiść, uniżył samego siebie i stał się posłuszny aż do śmierci. UchodĄ przed Tym, który w Izaaku został ofiarowany, w Józefie sprzedany do Egiptu; zabity jako baranek i ukrzyżowany jako człowiek, a potem jako zwycięzca powstał z otchłani. Ustąp miejsca Chrystusowi, na którego nie miałeś żadnego wpływu." Jezus wydając rozkaz wichrom i morzu, uciszył burzę: powstawszy zgromił wichry i jezioro, i nastała głęboka cisza (Mt 8,26; Łk 8, 25). Podobnie rozkazywał złym duchom: Nawet duchom nieczystym rozkazuje i są Mu posłuszne (Mk 1,27). Chrystus ma władzę, aby rozkazywać szatanowi, ten zaś lęka się Go i jest Mu posłuszny. Albowiem Syn Boży, odwieczne Słowo, stawszy się człowiekiem, w sposób niepojęty uniżył samego siebie, stając się posłusznym aż do śmierci – i to śmierci krzyżowej (Flp 2,8). Cała dialektyka tkwi w połączeniu rozkazu i posłuszeństwa. Syn Boży ma najwyższą władzę rozkazywania i wszystkie stworzenia są Mu posłuszne: wichry, morze, duchy, a to dlatego, że On stał się w najwyższym stopniu posłuszny Ojcu. Modlitwa przywołuje na myśl postaci Starego Testamentu, które zapowiadały misteria Chrystusa. Ofiara Izaaka była figurą Ofiary Jezusa. Biblijny autor opowiada, że Abraham dotrzymawszy od Boga nakaz był gotów go spełnić i udał się ze swym synem na ustalone miejsce (por. Rdz 22,9-12). W Nowym Testamencie znajdujemy następującą interpretację tego faktu: Abraham […] ofiarował Izaaka, i to jedynego syna[…] Pomyślał bowiem, iż Bóg mocen jest wskrzesić także umarłych, i dlatego odzyskał go, na podobieństwo [Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa] (Hbr11,17-19).
Ojcowie Kościoła w ofierze Izaaka upatrywali figurę Ofiary Jezusa, natomiast w ocaleniu Izaaka od śmierci – figurę Zmartwychwstania Jezusa. Także Józef jest figurą Chrystusa. Bracia Józefa sprzedali go Izmaelitom za dwadzieścia sztuk srebra (Rdz 37,28). W fakcie tym tkwi zapowiedĄ wydania Jezusa przez Judasza za trzydzieści srebrników (por. Mt 26,15; Mk 14,11; Łk 22,5). Symbolem Chrystusa był baranek paschalny, o którym mówił przepis: zabije go całe zgromadzenie Izraela o zmierzchu (Wj 12,6) Jan Chrzciciel wskazał na Jezusa słowami: Oto Baranek Boży, który gładzi grzech świata (J l, 29). Ewangelista opowiadając o Męce Jezusa, dostrzega w niej spełnienie się przepisu Prawa, zakazującego łamania kości baranka: gdy [żołnierze] podeszli do Jezusa i zobaczyli, że już umarł, nie łamali Mu goleni […]. Stało się to bowiem, aby się wypełniło Pismo: " Kość jego nie będzie złamana " (J 19,33. 36; por. Wj 12,46). Św. Paweł stwierdza: Chrystus został złożony w ofierze jako nasza Pascha (l Kor 5,7), zaś w Pierwszym Liście Piotra czytamy: zostaliście wykupieni […] drogocenną Krwią Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy (l P 1,18-19). W Ukrzyżowaniu i Śmierci Jezusa spełniły się wszystkie te prorocze figury. Jezus pokonał nieprzyjaciela, zatriumfował nad Otchłanią, stawszy się posłusznym aż do Śmierci krzyżowej: dlatego też Bóg Go nad wszystko wywyższył i darował Mu imię ponad wszelkie imię, aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano istot niebieskich i ziemskich, i podziemnych (Flp 2,9-10)38.
Przez Śmierć na Krzyżu Chrystus po rozbrojeniu Zwierzchności i Władz jawnie wystawił [je] na pokaz, powiódłszy je w triumfalnym pochodzie (Kol 2,15). Dlatego w modlitwie rozbrzmiewa rozkaz pod adresem szatana: "Ustąp miejsca Chrystusowi, na którego nie miałeś żadnego wpływu". Słowa te opierają się na wyznaniu samego Jezusa: nadchodzi władca tego świata. Nie ma on jednak nic swego we Mnie (J 14,30).
"Ugnij się pod wszechmocną prawicą Boga, nich cię przerazi i odpędzi wezwanie przez nas świętego imienia Jezusa, przed którym drżą mieszkańcy otchłani, któremu poddane są Moce niebios. Potęgi i Panowania; którego Cherubini i Serafini wychwalają nieustannymi hymnami uwielbienia, śpiewając Święty, Święty, Święty Pan Bóg Zastępów. OdejdĄ więc w imię Ojca + i Syna, + i Ducha + Świętego. Ustąp miejsca Duchowi Świętemu przez ten znak świętego Krzyża + naszego Pana Jezusa Chrystusa, który żyje i króluje na wieki wieków. Amen." Nakaz "ugnij się pod wszechmocną prawicą Boga" podejmuje niemal dosłownie zachętę z Pierwszego Listu Piotra: upokorzcie się pod mocną ręką Boga (l P 5,6). Podczas jednak, gdy w Liście wezwanie to jest skierowane do wiernych i ma cel pozytywny: aby was wywyższył w stosownej chwili (l P 5,6), tu zmierza ono do ostatecznego upokorzenia szatana i poddania go władzy Boga. W Liście Jakuba czytamy o drżeniu demonów w obliczu Boga: Wierzysz, że jest jeden Bóg? Słusznie czynisz – lecz także i złe duchy wierzą i drżą (Jk 2,19). Złym duchom nie brak wiary, ale ona ich nie zbawia; owszem przysparza im rym większej udręki, bo wiedzą, że Bóg jest sprawiedliwy. Lęk wobec Boga wiąże się tu (w modlitwie) z imieniem Chrystusa, w obliczu którego, jak widzieliśmy, mają uklęknąć w uwielbieniu także istoty ,,podziemne" (por. Flp 2,10). Wszystkie duchy anielskie wyliczane w pismach Pawłowych są poddane imieniu Chrystusa: [oby] Ojciec chwaty dal wam ducha mądrości i objawienia […] byście wiedzieli […] czym [jest] przeogromna Jego moc względem nas wierzących – na podstawie działania Jego potęgi i siły. Wykazał on je, gdy wskrzesił z martwych Chrystusa i posadził po swojej prawicy na wyżynach niebieskich, ponad wszelką Zwierzchnością i Władzą, i Mocą, i Panowaniem i ponad wszelkim innym imieniem […] I wszystko poddał pod Jego stopy (Ef l, 17-22). To poddanie wszystkich istot anielskich pochodzi stąd, że Chrystus jest ich Stwórcą: bo w Nim wszystko zostało stworzone: i to. co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy to Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone (Kol 1,16). Chrystus ma pierwszeństwo w stosunku do całego stworzenia, bo wyprzedza je w istnieniu jako Syn Boży. Śpiew cherubinów ku czci Boga w momencie Jego ukazania się Izajaszowi (por. Iz 6,3) zostaje tu przedstawiony jako akt uwielbienia Chrystusa w myśl transpozycji, z jaką się spotykamy w czwartej Ewangelii: Izajasz […] ujrzał Jego [Chrystusa] chwalę i o Nim mówił (J 12,41). Modlitwa kończy się rozkazem zawierającym imiona Trzech Osób Boskich i przywołaniem mocy znaku Krzyża.
Gdy nastąpi uwolnienie od złego ducha, obrzęd egzorcyzmu kończy się pieśnią Magnificat albo Benedictus, wyrażającą radość z odniesionego zwycięstwa.
Uroczyste formuły błagalne i rozkazujące, rozważane łącznie z wszystkimi innymi modlitwami i gestami obrzędu egzorcyzmu wyrażają wiarę i naukę Kościoła dotyczącą złego ducha. Jest to wiara w Trzy Boskie Osoby Ojca Syna i Ducha Świętego, których dziełem są dobre duchy. Niektóre z tych duchów na mocy samowolnego wyboru stały się jednak duchami złymi39. Pozostając pod władzą Boga, działają one jako nieprzyjaciele Boga i ludzi sprzeciwiają się wierzącym poprzez pokusy i dręczą ich aż do opętania. Dlatego Bóg Ojciec, który posłał swojego Wcielonego Syna Jezusa Chrystusa, aby dokonał zbawienia ludzi, za Jego pośrednictwem udziela Kościołowi władzy do wypędzania szatana, kiedy ten opanowuje i dręczy wiernych. Pełniąc swą posługę, Kościół ustanawia obrzęd zwany "egzorcyzmem" i zaliczany do sakramentaliów. Korzystając z całego swojego autorytetu i swej mocy, Kościół uroczyście i skutecznie prosi Boga Ojca o posłanie Ducha Świętego, aby swoją nieskończoną mocą pokonał szatana i uwolnił ludzką osobę ze stanu opętania. Egzorcyzm ukazuje jeden z aspektów ogromnej walki z szatanem, jaką wiedzie Kościół i każdy z jego członków.
Przekład z języka włoskiego: ks. Stanisław Czerwik
